Email |  Print | RSS | Comment |  

 Email |  Print

Fri, March 12, 2010 | ToonNews | By Paul Hellmich

Spotprenten en Extremisme

De verbeelding van het Israëlisch-Palestijnse conflict in spotprenten is een onderwerp waar ik meerdere malen over geschreven heb. Het is iets wat mij maar niet los laat – ik denk dat het veelvuldige gebruik van agressieve spotprenten voor mij onbekend was voordat ik mij aansloot bij toonpool.com. Spotprenten in Duitse kranten hebben blijkbaar een andere toon dan die in andere landen. Hoe het ook zij, ik hoorde over een relatief recent boek^[1] “Cartoons and Extremism: Israel and the Jews in Arab and Western Media“^[2] door de Belgische politieke wetenschapper Joël Kotek^[3] en besloot om hierover een recensie te schrijven. Ik heb ook besloten om de heer Kotek een paar vragen te stellen.

Joël Kotek’s boek is gebaseerd op de constatering dat er sprake is van een relatief recente (~ 2000) verandering van de kwaliteit en de hoeveelheid van spotprenten over Israël in de Arabische media.

Deze cartoons zijn – zoals men al zou vermoeden – agressief anti-Israël. Bovendien zijn ze schaamteloos racistisch, vaak met behulp van beeltenissen gebaseerd op eeuwenoude antisemitische mythen, door de auteur “antisemyths” genoemd. Omdat we leven in visuele tijden, kunnen deze spotprenten gevaarlijk effectief worden in het vormen van de publieke opinie. Het is de intentie van het boek om “[deze afbeeldingen] alle legitimiteit te ontnemen” door ze voor te stellen zoals ze werkelijk zijn: mythen, zonder enige fundering in de werkelijkheid.

Het eerste hoofdstuk van “Cartoons and Extremism” kijkt naar antisemitische mythen, zoals kindermoord, hostie ontheiliging, en het drinken van bloed en volgt deze mythen terug naar de 12e en 13e eeuw. Hoofdstuk twee behandelt de bijzonderheden van spotprenten in de moslimwereld en vertelt over de veranderingen in de verbeelding van Israel na 1967. Het grootste deel van het boek, hoofdstuk 3, toont de recente spotprenten die gebruik maken van de oude mythen en beeltenissen die nauwelijks verschillen van anti-semitische spotprenten in de nazi-krant “Der Stürmer.” De laatste twee hoofdstukken behandelen soortgelijke beeltenissen in zowel de mainstream Europese kranten als de linkse anti-globalisten platforms en laten zien hoe Israël gebruikt wordt als zondebok en metafoor voor de moderniteit.

Het boek biedt verschillende verklaringen voor de overvloed aan antisemitische beelden. De meest prominente richt zich op de structurele voorwaarden van de Arabische media.

De autoritaire structuren, zegt Kotek, beletten veel Arabische cartoonisten om kritiek op hun eigen politieke partijen en leiders te geven. Ze ontzeggen zich het geven van sociale kritiek en humor en in plaats daarvan leveren ze zware, serieuze en moraliserende stukken over een aanvaardbaar vijand: Israël en de joden. Deze worden afgedrukt in de meerderheid van de grote dagbladen in de Arabische wereld. Daarom schrijft Kotek in zijn epiloog een aanklacht tegen deze redactionele praktijken en wijst “de cartoonisten van de Arabisch-islamitische regio op een zeker gevoel van verantwoordelijkheid”. Om dit te doen, neemt hij “twaalf stellingen” op in zijn boek geschreven door de Vader van Vredesonderzoek, Johan Galtung, wijzend op de gemeenschappelijke gevaren in het schrijven over conflicten. Sommige van welke ik niet de indruk had dat ze van toepassing waren op spotprenten.

“Cartoons and Extremism” is een interessant boek om te lezen, en ik sta volledig achter zijn project om mensen gevoelig te maken voor antisemitische beeltenissen en het tot zondebok maken van Israël. Het heeft echter een paar gebreken die soms irritant overkomen.

De eerste en belangrijkste is dat zijn argumenten enigszins zwak ondersteund worden. Met behulp van lange citaten van andere auteurs beweert Kotek dat “antisemyths” een symptoom zijn van crisis en dat het anti-zionisme is “uitgegroeid tot een middel van verdringing van een vaag gevoel van schuld aan de zijde van het Westen”. Maar hij doet weinig om dit te bewijzen. Ik begrijp dat de evolutie van stereotype beelden in een bepaalde cultuur een continu proces is, maar omdat de heer Kotek stelt dat er een aantal cruciale data zijn die een verandering markeerden was ik min of meer aan het wachten op een uitleg over hoe deze gebeurtenissen dan de spotprenten veranderd hebben. Op sommige momenten liet de auteur, in zijn manier van het afbeelden van Israël, belangrijke aspecten van het Midden-Oosten conflict weg. Ik ben me bewust van het gevaar om uiteindelijk te zeggen “Nou, het is ook hun eigen schuld” als het gaat om haatdragende stereotypen. Toch was ik een beetje geïrriteerd toen de heer Kotek beweerde dat Israël als zondebok eigenlijk “een weerloos dier” was.

De grootste kracht van het boek, en tegelijk haar tweede grote fout, is het gebruik van spotprenten.

Er zijn er genoeg van, en hun aantal communiceert effectief met het feit dat we te maken met breed gedeelde stereotypen en niet met enkele gevallen van smakeloze spotprenten. Aan de andere kant denk ik dat Kotek het wat overdreven heeft. Het dient, bijvoorbeeld, gewoon geen enkel nut om 15 pagina’s te spenderen met als doel, de Braziliaanse cartoonist Carlos Latuff (ook een toonpool.com lid), aan te duiden als een anti-semiet. Verschillende foto’s zijn ogenschijnlijk jpegs in een vreselijk resolutie, sommige komen zelfs twee keer voor in het boek. Persoonlijk zou ik het ook begrepen hebben zonder grafische foto’s van dode baby’s. Het probleem met de overvloed aan beeltenissen houdt ook verband met het gebrek aan argumenten. Sommigen van de spotprenten hebben geen enkel verband met de geschreven tekst – er is een heel hoofdstuk over de “Strange Case of Greece” dat er in slaagt om te vermijden wat er zo vreemd is aan Griekenland.

Achteraf bekeken bleek het boek een beetje teleurstellend, wat vooral te wijten is aan de zwakke argumentatie. Toch denk ik dat het vergroten van bewustwording onder de kunstenaars en lezers een heel belangrijk iets is om te doen en dat is wat “Cartoons and Extremism” ook daadwerkelijk kan doen.

Joël Kotek. “Cartoons and Extremism: Israel and the Jews in Arab and Western Media.” Edgware, Middlesex: Vallentine Mitchell (2009).

Interview met Joël Kotek

Meneer Kotek, hoe komt het dat zoveel cartoonisten, waaronder zowel Arabische kunstenaars als Westerse anti-globalisten, ongevoelig zijn voor de banden tussen hun werk en wat u noemt “Antisemyths“?

Mr. Kotek: “Vreemd genoeg lijken ze niet ‘ons’ standpunt te begrijpen … Ze beschouwen hun werk als strikt anti-Israëlisch en/of anti-zionistisch. Hoe dit te verklaren?

1) volledige onwetendheid (eigenlijk hebben ze mijn boek niet gelezen),

2) hypocriete houding (ze weten dat ze beestachtige propaganda produceren, maar weigeren om het toe te geven),

3) het ergste … ze begrijpen onze zorgen niet, omdat ze echt het demonisch antisemitisme van der Stürmer delen. Persoonlijk, dit is wat ik denk. Ik heb geen enkele twijfel over het feit dat radicaal anti-semitisme nu toeneemt in de moslimwereld. Mijn verzameling van Arabische karikaturen demonstreert dit. Het collectieve beeld van de joden gemaakt door Arabische cartoonisten legt de basis voor een mogelijk nieuwe genocide. Men kan twisten over de vraag of deze genocidale ideeën bewust of onbewust zijn. Mijn mening is dat ze nog in het onderbewuste stadium verkeren.”

Wat is naar uw mening, de verbinding tussen anti-semitisme en de gemeenschappelijke claim van cartoonisten dat zij alleen “anti-zionisten” zijn?

Mr. Kotek: “Men kan niet in de war zijn wat betreft “anti-semitisme” en “anti-zionisme”. Het argument en dus ook de grafische code zijn radicaal verschillend. Zelfs als ik het niet eens ben met deze mening, het “anti-zionisme”, zolang het niet radicaal is, is een legitieme mening. U kunt tegen het idee van een joodse staat zijn – zelfs indien het mij vreemd overkomt dat alle mensen moeten kunnen beschikken over een eigen land (Kosovaren, Palestijnen, Koerden, etc.), maar de Joden niet.”

“Het probleem is dat, waarvan zij denken dat het slechts “anti-zionistische” spotprenten zijn, het regelrechte kopieën of plagiaten van beeltenissen uit de nazi-pers zijn, vooral uit “Der Stürmer”. Paradoxaal genoeg, is het op het moment dat, na eeuwen van obscurantisme, en Europa de deugd van tolerantie heeft ontdekt, dat de Arabische-islamitische wereld zich schaamteloos verenigd heeft om vanuit opportune redenen het stereotype, dat tot dan toe onbekend was, toepasselijk te gaan gebruiken.”

Ik had het gevoel dat u vrij vaag was over de reden waarom en wanneer precies het aantal antisemitische cartoons zo sterk toegenomen is. Kunt u ingaan op die verandering?

Mr. Kotek: “De verandering kwam langzaam na de oorlog van 1967. Vóór 1967, was de Israëli gewoon een “dhimmi” die heel eenvoudig zou kunnen worden uitgeroeid. Zij werden vervolgens gepresenteerd als duiveltje – het echte kwaad en/of de grote Satan is het Amerikaanse imperialisme. Na de nederlaag van 1967, is alles veranderd omdat de dhimmis weigeren te worden uitgeroeid. Hoe konden 300.000 miljoen Arabieren, en een miljard moslims niet in staat zijn om een land te verslaan zo groot als … Corsica? Logisch, het kwam tot een schimmige, maar nuttige, uitleg: de jood als de personificatie van het kwaad, de echte Satan van de wereld.”

Denkt u dat een oproep richting kunstenaars en redacteuren wat betreft hun verantwoordelijkheden (zoals de uwe) effectief kan zijn, wanneer propagandistische spotprenten een vast onderdeel zijn van zowel de Arabische kranten als de websites van anti-globaliseringsbewegingen? Kent u interne oproepen in die kringen die vragen om een meer gedifferentieerde aanpak en een halt toe roepen aan anti-semitische spotprenten?

Mr. Kotek: “Voor zover ik weet gebeurt dit alleen in Duitsland. Bijna alle nationale indymedia sites publiceren anti-semitische spotprenten van Carlos Lattuff. De enige die de moed had om ze te verbieden was de Duitse indymedia website.”

“Ik veronderstel dat men conferenties moet organiseren die het verschil uitleggen tussen een politieke en een racistische spotprent. Wat is een (politieke) spotprent? Een kritische en/of een overdrijving van een werkelijkheid. Wat is een anti-semitische spotprent? Een puur verzinsel! De Israëli’s doden geen Palestijnse kinderen voor rituele doeleinden! Israëli’s en joden zijn niet lelijk of slecht vanwege hun aard!”

“Het idee zou zijn om de cartoonisten en hun bazen te overtuigen dat er een grens is die je niet moet overschrijden: racisme. In het kort, om hen te overtuigen om een gedragscode te hanteren. Eigenlijk is dit min of meer, wat de Franse cartoonist Plantu (Le Monde) probeert te organiseren onder auspiciën van de VN.”

Wat zou u zeggen is de juiste manier in het omgaan met antisemitische spotprenten op een internationaal platform voor cartoons zoals toonpool.com?

Mr. Kotek: “Zij moeten worden verboden. De grens van de vrijheid van meningsuiting is racisme … Net als hun nazi tegenhangers zijn deze spotprenten genocidaal. Ze zijn “ruse de guerre” (listen van oorlog) “ruse de massacre (listen van slachtpartijen)” om de uitdrukking van Anthony Julius te gebruiken. Anti-semitisme (en/of racisme) is geen mening maar een misdaad.”

Bedankt voor uw tijd!

Als laatste nog een reactie van Paul Hellmich op kritiek van David Baldinger, die als gevolg van dit artikel gezegd heeft dat anti-semitische spotprenten niet verboden zouden mogen worden, omdat de vrijheid op meningsuiting ook inhoudt dat er meningen verkondigd worden die iemand niet leuk vindt. Daarnaast legt hij de verantwoordelijkheid bij de ouders om hun kinderen te leren anderen niet te haten. Ook verwerpt David de kritiek op Carlos Latuff, die volgens hem geen antisemiet, maar een anti-zionist is. David beweert dat het wijzen op anti-semitisme slechts een middel is om kritiek op Israel te laten verstommen en legt hij een verband tussen het handelen van Israel en het antisemitisme, oftewel eigen schuld dikke bult.

Paul Hellmich: “Ik heb moeite met beschuldigingen die beweren dat “de term anti-semiet wordt gebruikt om critici van de Israëlische regering het zwijgen op te leggen.” Er is een duidelijk verschil tussen spotprenten die Israël aanvallen en spotprenten die Joodse mensen demoniseren. Eén van de dingen die Dr. Koteks boek doet is het wijzen op dit verschil en het gevoelig maken van mensen voor dit verschil.

U schrijft “…dat het aan alle mensen zelf is om hun kinderen te leren om verschillen tussen mensen te accepteren en niet om te haten.” Dat is waar, maar dit strekt zich ook uit tot de media. Als je de macht hebt om de publieke opinie te beïnvloeden dan moet u wel tweemaal een overweging maken bij alles wat u doet. Er is altijd een beetje afweging en balanceren nodig tussen de vrijheid van meningsuiting en deze verantwoordelijkheden. Een tijdje geleden heb ik een gesprek gehad met toonpool.com directeur Max Pohlenz over dit onderwerp (Censorship on toonpool).

Wat “joodse symboliek” betreft in spotprenten over Israël: Ik weet dat dit een beetje ingewikkeld ligt, omdat Israël gebruik maakt van religieuze symbolen als staatssymbolen, doch het is aan de cartoonist om duidelijk te maken dat zij niet verwijzen naar joden maar bezwaar maken tegen de staat Israël. Er is bijvoorbeeld een verschil tussen de Davidster op zich en de Israëlische vlag en dergelijke. Ik heb over dit probleem gesproken met de Palestijnse kunstenaar Ramzy A. Taweel (Western culture and the Wall). Andere “joodse symbolen” die gebruikt worden in spotprenten zijn niets anders dan uitgebraakte anti-Semitische beeltenissen van de laatste twee eeuwen. Er hangt een geschiedenis aan deze beeltenissen die niet ontkend kan worden door kunstenaars en redacteuren.

Ik denk niet dat het veel zin heeft om het recht en onrecht van het Midden-Oosten conflict hier te bespreken. We moeten het hier hebben over “het recht en onrecht van de spotprenten.”

Een cartoon van de Braziliaanse cartoonist Carlos Latuff waarin hij Gaza vergelijkt met een Duits Concentratiekamp die uitgehongert wordt, en waarbij Israel en Joodse soldaten weergegeven worden als Nazis. Wat ook opvalt is het weergeven van de Gazaanse bevolking op de achtergrond die weerloos slachtoffer is van de Nazi praktijken van Israel, zoals de Joden in de Tweede Wereldoorlog weerloos slachtoffer waren van de Duitse Nazis. Volgens sommigen is dit slechts een anti-zionistische spotprent, volgens anderen is dit het demoniseren van Israel en Joden, en daarom antisemitisch. Het is in ieder geval een valse voorstelling van zaken, aangezien er geen sprake is van een humanitaire crisis in Gaza (de markten liggen vol met voedsel) en de Gazanen zelf meer te lijden hebben van de terroristische Hamas. Deze cartoon had dan ook op z'n minst gewapende extremistische Hamas militieleden op de achtergrond moeten tonen, die raketten afvuren op Israëlische burgers en de Gazaanse samenleving islamiseren en onderwerpen aan de strenge sharia wetgeving. De vergelijking met Duitse Nazi praktijken uit de Tweede Wereldoorlog is dan ook op z'n zachts gezegd misplaatst en het draagt meer bij tot het oproepen van haat tegenover Israël dan een oplossing voor zowel de Gazanen als de Israëlische bevolking die te lijden heeft van de terroristische acties van Hamas.

Voetnoot:

[1] Uitgever: Vallentine Mitchell & Co Ltd (17 Nov 2008); Taal: Engels.

[2] In 2005 heeft Joël Kotek samen met Dan Kotek het boek “Namens het anti-Zionisme: Het beeld van Joden en Israël in spotprenten sinds de tweede intifada” uitgegeven. “Au nom de l’antisionisme : L’image des Juifs et d’Israël dans la caricature depuis la seconde Intifada“. Uitgever: Complexe (16 Maart 2005 en 10 feb 2008); Taal: Frans.

[3] Dr. Joël Kotek doceert Politieke Wetenschappen aan de Vrije Universiteit van Brussel en is gespecialiseerd in het Europese integratiebeleid.